การถือน้ำพิพัฒน์สัตยาและดาบในประวัติศาสตร์ไทย

ลักษณะการปกครองของไทยในสมัยโบราณนอกจากพระมหากษัตริย์จะดำรงฐานะเป็นผู้นำในการปกครองประเทศแล้ว ยังเป็นผู้นำทางการทหารในยามสงคราม ในฐานะจอมทัพผู้เข้มแข็งและกล้าหาญ หากพิจารณาคำว่า “พระมหากษัตริย์” ตามรูปศัพท์ “กษัตริย์” หมายถึง “นักรบ” ส่วน “มหา” หมายถึง “ยิ่งใหญ่” คำว่า “พระมหากษัตริย์” จึงหมายถึง “นักรบผู้ยิ่งใหญ่” สิ่งที่จะขาดไม่ได้สำหรับนักรบผู้ยิ่งใหญ่ก็คืออาวุธ โดยเฉพาะดาบ ซึ่งเป็นอาวุธสำคัญของนักรบที่ใช้ในการต่อสู้และป้องกันตัว

หัวข้อ

ความสำคัญของพระแสงราชศัสตรา

พระมหากษัตริย์ไทยทรงมีพระราชอำนาจและความศักดิ์สิทธิ์เปรียบเสมือนสมมุติเทพ ดังนั้นอาวุธประจำพระองค์จึงเรียกว่า “พระแสงราชศัสตรา” ซึ่งมีชื่อเรียกหลายอย่าง เช่น พระแสงราชศัสตราวุธ พระแสงราชาวุธ หรือพระแสงดาบอาญาสิทธิ์ คำว่า “พระแสงราชศัสตรา” หมายถึงอาวุธมีคมของพระมหากษัตริย์ที่ใช้สำหรับฟันแทง ครอบคลุมอาวุธทุกชนิด เช่น กระบี่ หอก ดาบ ง้าว แหลน เป็นต้น

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายในหนังสือ “พระราชพิธีสิบสองเดือน” ว่า ขัตติยะทั้งปวงถือคมอาวุธเป็นวิชาหาเลี้ยงชีพ และมีอำนาจปราบปรามผู้อื่นให้ยอมอยู่ใต้บังคับ จึงได้รับการยกย่องเป็นพระราชา เพื่อดูแลบังคับบัญชาในบ้านเมือง และแบ่งปันทรัพย์สมบัติให้ขัตติยะผู้อื่นที่อยู่ภายใต้บังคับ โดยถือว่าคมอาวุธเป็นทางหากินและเป็นที่รักยิ่งกว่าทรัพย์สมบัติอื่นๆ

พระราชพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยา

พระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา เป็นพิธีที่ปฏิบัติสืบมาตั้งแต่โบราณกาล ถือเป็นการแสดงความจงรักภักดีต่อชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย์ โดยการกระทำสัตย์สาบานตนต่อหน้าสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลายและดื่มน้ำที่ชุบพระแสงราชศัสตรา สาเหตุที่ใช้น้ำชุบพระแสงราชศัสตราเป็นน้ำพระพิพัฒน์สัตยา เนื่องจากขัตติยะย่อมรักและหวงแหนอาวุธ ไม่ให้ห่างกาย เมื่อจะสาบานจึงใช้อาวุธที่ใกล้ตัวล้างน้ำและดื่มพร้อมกับคำสาบาน

ขั้นตอนของพระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา

การทำน้ำพระพุทธมนต์
การทำน้ำพระพุทธมนต์ให้เป็นน้ำพิพัฒน์สัตยาโดยใช้พระแสงราชศัสตราต่างๆ แทงน้ำให้เกิดความศักดิ์สิทธิ์
การสาบานตน
การดื่มน้ำพระพิพัฒน์สัตยา

พระมหาราชครูพราหมณ์เป็นผู้อัญเชิญพระแสงทุกองค์มาแทงหรือชุบน้ำพร้อมกับอ่านคำสาบาน แช่งน้ำ สาปแช่งผู้คิดคดทรยศ และให้พรผู้ตั้งอยู่ในความซื่อสัตย์สุจริตและกตัญญู

ธรรมเนียมการพระราชทานพระแสงราชศัสตรา

การพระราชทานพระแสงราชศัสตราหรือพระแสงดาบอาญาสิทธิ์มีสองลักษณะ คือ

พระราชทานไว้เป็นประจำ: เมื่อเสร็จราชการต้องทูลเกล้าถวายคืน หากพระมหากษัตริย์โปรดเกล้าให้พระราชทานเป็นสิทธิขาด ผู้รับราชทานต้องถือว่าพระราชทานส่วนพระองค์เพื่อส่วนตัว ไม่เกี่ยวข้องกับอำนาจราชการและพระแสงราชศัสตรานั้นจะกลายเป็นดาบประจำตระกูลในที่สุด
พระราชทานเป็นกาลชั่วคราว: เป็นการมอบหมายเฉพาะกิจให้ไปปฏิบัติราชการแทนพระองค์ มักพระราชทานแก่แม่ทัพในสงคราม เมื่อเสร็จสิ้นภารกิจต้องถวายพระแสงราชศัสตราคืนทันที